Dünyanın birinci sanayi kenti Manchester’da devrin güçlü dokumacılık tüccarı ve toprak sahibi Humphrey Chetham’ın vasiyeti üzerine 1653’te kurulan ve Ağustos 1655’te kapılarını halka açan “Chetham Kütüphanesi“, yerli ve yabancı ziyaretçileri tarihte seyahate çıkarıyor.
Eski kitapların kokusunun sindiği tarihi kütüphane, kentteki kilisenin rahiplerini ağırlamak üzere inşa edilmiş, 1421’den kalma, kum taşından yapılmış binada yer alıyor. Ağustos 1655’te kitap satın almaya başlayan kütüphane, o tarihten bu yana koleksiyonlarına yenilerini eklemeyi sürdürüyor.
Kütüphane, 40’tan fazla Orta Çağ el yazmasının yanı sıra tekrar birçok el yazması günlük, mektup, tapu, baskı ve tabloyu bünyesinde bulunduruyor. Dünyada İngilizce konuşulan ülkeler ortasındaki en eski halk kütüphanesi olarak kayıtlara geçen yerde yarısından fazlası 1850’den evvel yayımlanmış 120 bini aşkın basılı eser de bulunuyor.
El yazmaları ve basılı yapıtların yanı sıra 17. yüzyıla ilişkin olduğu düşünülen ahşap el matbaası, tarihi kartpostallar, şapkalar, broşürler ve posterlerin yer aldığı kütüphane, çalışma ve araştırma için kıymetli bir merkez olmasının yanı sıra dünyanın dört bir yanından çok sayıda ziyaretçi çekiyor.
Çok sayıda özel koleksiyona konut sahipliği yapan bu eski halk kütüphanesinde 1610 yılına ilişkin, sayfa kenarları altın işlemeli, el yazması, orta büyüklükte bir Kur’an-ı Kerim de bulunuyor. Kütüphanenin ziyaretçi hizmetlerini koordine eden Sian-Louise Mason, Kur’an-ı Kerim’i özel koleksiyonların koruma edildiği arşivden çıkararak Anadolu Ajansının çekim yapmasına müsaade verdi.
Mason, çekim esnasında Kur’an-ı Kerim’in birinci sayfasında Latin harfleriyle yazılmış 1747 tarihine dikkati çekerek, bu tarihte kim olduğu bilinmeyen bir kişinin kitabın sahibi olduğunu belirtti.
“BU KUR’AN-I KERİM GERÇEK BİR HAZİNE”
Kur’an-ı Kerim’in sayfalarını dikkatle tek tek çeviren Mason, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Ne kadar altın renginde olduğunu görebiliyor musunuz? Olağanda altın boya vakitle siyaha ya da kırmızıya döner. Bunun hala altın olması inanılmaz. Bunların hepsi çok hoş bir formda elle çizilmiş ve yazılmış ve geri kalanı da büsbütün el yazması. Bu, inanılmaz. Bence bu, gerçek bir hazine zira mürekkep lekelerini de görebiliyorsunuz yani birinin el emeği olduğunu biliyorsunuz.”
MARX VE ENGELS, BU KÜTÜPHANEDE BULUŞUP ÇALIŞTI
Manchester kentinin merkezinde yer alan kütüphane, komünizmin en kıymetli ideoloğu Karl Marx ile Alman sosyalist düşünür Friedrich Engels’in 1845’te “okuma odası”nda buluşup kitaplar üzerinde çalıştıkları yer olması açışından da ehemmiyet taşıyor.
O periyot Londra’da yaşayan ve Manchester’ı sık sık ziyaret eden Marx, 1845 yazında Engels’le okuma odasının girintisindeki masada çalışma alışkanlığı geliştirdi.
Kütüphanede vazifeli rehber John Sharman, ikilinin çalıştığı masayı işaret ederek, Marx’ın yakın arkadaşı Engels’e Manchester’daki bu halk kütüphanesinde ziyarette bulunduğunu ve burada tarih hakkında okudukları birçok kitap konusunda tartıştıklarını belirtti.
Rehber Sharman, şunları lisana getirdi:
“Sadece tarih değil, birebir vakitte neyle ilgilendiklerini de tartıştılar. Bir somun ekmek ya da koyun almak ne kadara mal oluyordu? Beşerler ne kadar kazanıyordu? Ne kadar, kaç saat çalışıyorlardı? Burada yaşamak nasıl bir şeydi? Manchester, güçlü bir ekonomik kentti. Beşerler çok para kazanıyorlardı. Bu yüzden o periyotta yaşamanın sahiden nasıl bir şey olduğunu öğrenmek için bu kitapları okudular ve incelediler. Manchester, Sanayi İhtilali’nin merkeziydi.”
Chetham’s Library’nin resmi internet sayfasında yer alan bilgilere nazaran kütüphane, Marx ve Engels üzerinde o denli güçlü bir tesir bıraktı ki Engels, yıllar sonra 1870’te Marx’a yazdığı mektupta kütüphaneden kelam etti.
Engels, mektubunda kütüphaneye ait, “Son birkaç gündür, 24 yıl evvel birlikte oturduğumuz oyuktaki dört kenarlı masada oturarak yeniden oldukça vakit geçirdim. Burayı çok seviyorum. Vitray pencereler orada havanın her vakit hoş olmasını sağlıyor. Kütüphaneci Jones hala hayatta lakin artık çok yaşlı ve faal değil. Bu vesileyle onu görmedim” tabirlerini kullandı.