İsrail’in önde gelen insan hakları kuruluşlarından biri, Filistinli mahkumların tutulduğu İsrail hapishanelerindeki şartların azap olduğunu açıkladı.
B’tselem isimli kuruluşun “Cehenneme hoşgeldiniz” isimli raporunda, geçtiğimiz günlerde salıverilen 55 Filistinli mahkumun tabirleri bulunuyor. Sözlerde, hapishanelerdeki şartların 10 ay evvel Gazze savaşının başlamasından sonra çok kötüleştiği anlatılıyor.
B’stelem’in raporu dışında, BM’nin geçen hafta açıkladığı bir rapor da dahil, bir dizi çalışmada Filistinli mahkumlara yönelik şoke edici eziyet argümanları yer aldı.
B’tselem, araştırmacılarının topladığı tabirlerin kayda bedel ölçüde dengeli olduğunu söylüyor.
B’tselem’in Genel Yöneticisi Yuli Novak “Hepsi bize, tekrar tekrar birebir şeyi anlattılar. Süregiden eziyet, günlük şiddet, fizikî ve ruhsal şiddet, aşağılama, uykusuz bırakma, aç bırakma” diyor.
Novak’ın vardığı sonuç açık: “İsrail hapishane sistemi Filistinliler kelam konusu olduğunda bütün olarak bir azap kampı şebekesine dönüştü.”
“Aşırı kalabalık, pis hücreler”
Hamas’ın 7 Ekim’de düzenlediği, 1200 İsrailli ve öbür ülke vatandaşlarının öldüğü taarruzdan sonra, Filistinli mahkum sayısı iki katına çıkıp, 10 bine yükseldi.
Bazıları ordu, kimileri da ülkenin hapishane hizmetleri tarafından yönetilen hapishaneler çok kalabalıklaştı.
Aşırı mahkum sayısı nedeniyle, altı kişinin kalması gereken hücrelerde 10 ya da daha fazla mahkum barınıyor.
B’tselem’in raporunda mahkumların bazen şilte ya da battaniye olmadan yerlerde yatmak zorunda kaldıkları, çok kalabalık, pis hücrelerden bahsediliyor.
Bazı mahkumlar, Hamas hücumlarının çabucak akabinde tutuklananlar. Kimileri da İsrail’in Gazze akınları başladıktan sonra ya da İsrail’de ve işgal altındaki Batı Şeria’da yakalananlar.
Çok sayıda Filistinli daha sonra rastgele bir suçlama yöneltilmeden hür bırakıldı.
Firas Hassan 7 Ekim saldırısından sonra hapishanedeki ömrünün “tamamen değiştiğini” söylüyor
Firas Hassan Ekim’de aslında hapishaneydi. Zanlıların, aşağı üst süresiz bir biçimde, suçlama yöneltilmeden tutulabildiği, çok büyük çoğunlukla Filistinlileri gaye alan “İdari gözetim” uygulamasıyla mahpus yatıyordu.
İsrail, bu siyasetin gerekli ve milletlerarası hukuka uygun olduğunu tez ediyor.
Firas, 7 Ekim’den sonra şartların süratle berbatlaşmasını kendi gözleriyle gördüğünü söylüyor.
Beytüllahim’in güneyindeki Tuqu köyünde buluştuğumuzda “Hayat büsbütün değişti. Olanları ben tsunami diye tanımlıyorum” diyor.
Firas Hassan 90’lı yılların başından bu yana hapishaneye girip, çıkıyordu. İki defa İsrail ve Batı’nın büyük kısmında “terör örgütü” olarak tanımlanan İslami Cihad üyesi olmakla suçlandı.
Hapishanedeki kuvvetli yaşama alışkın olmasına rağmen, hiçbir şeyin 7 Ekim’den iki gün sonra gardiyanlar hücresine girdiğinde olanlara kendisini hazırlamadığını anlatıyor.
“20 gardiyan tarafından önemli halde dövüldük. Maskeli adamlar bizi joplarla, sopalarla, köpeklerle ve ateşli silahlarla dövdü.
“Ellerimiz geriden bağlıydı, gözlerimiz bağlanmıştı, önemli dayak yedik. Yüzümden kan fışkırıyordu. Bizi 50 dakika boyunca dövdüler. Göz bağımın altından onları gördüm. Bir yandan dövüyor, bir yandan bizi sinemaya alıyorlardı.”
Hassan, sonunda rastgele bir suçlama yöneltilmeden Nisan’da özgür bırakıldı. O vakte dek 20 kilo verdiğini söylüyor.
Salıverildiği gün çekilen görüntüde sıska bir adam görülüyor.
Hassan, B’tselem araştırmacılarına ilerleyen günlerde verdiği sözde “Geçmişte hapishanede 13 yıl geçirdim fakat hiç bu türlü bir tecrübe yaşamadım” diyor.
Ancak İsrail hapishanelerinde eziyetten bahsedenler yalnızca Gazzeli ya da Batı Şerialı Filistinliler değil.
Hayfalı İsrailli Arap avukat Sari Huriye gibi İsrail vatandaşları da birebir şeyleri yaşadıklarını anlatıyor.
Ancak hapishanedeki kısa ve birinci tecrübesi Huriye’yi neredeyse yıktı.
Huriye Megiddo’daki gördüğü sahneleri “Akıllarını yitirmişlerdi. İçeride kanun yoktu. Nizam yoktu” diye anlatıyor.
Huriye, en büyük eziyetlere maruz kalmadı. Lakin mahkumların gördüğü muamelenin kendisini şoke ettiğini söylüyor.
“Hiçbir sebep olmadan mahkumları dövüyorlardı. Mahkumlar ‘Biz bir şey yapmadık. Bize vurmanıza gerek yok’ diyorlardı.”
Öbür mahkumlarla konuştuğunda, süratle gördüklerinin olağan olmadığını öğrendi.
“Bana 7 Ekim’den evvel de en uygun muameleyi görmediklerini söylediler. Lakin sonrasında her şey farklıydı.”
Mahkumların Tora Bora ismini verdiği (El Kural’ın Afganistan’daki mağara şebekesine atıfla) tecrit hücresinde bir mühlet kaldı. Huriye yan hücrede dövülen bir mahkumun tıbbi yardım isteğini duyduğunu anlatıyor.
Huriye’ye nazaran tabipler mahkumu kurtarmaya çalıştı lakin kısa bir müddet sonra öldü.
BM’nin geçen hafta yayımladığı rapora nazaran “IPS (İsrail Hapishane Hizmetleri) ve mahkum kuruluşlarının yaptığı duyurular “7 Ekim ve 15 Mayıs ortasında 17 Filistinli’nin IPS nezareti altında öldüğüne” işaret ediyor.
Bu ortada, İsrail Ordusu’nun hukuk ünitesi ise 26 Mayıs’ta ordunun nezareti altındaki 35 Gazzeli mahkumun vefatının araştırıldığını duyurmuştu.
Sari Huriye, yeniden rastgele bir suçlama yöneltilmeden salıverildikten sonra Megiddo’da şahit olduklarını anlamlandırmaya çalışıyor.
“Ben bir İsrailliyim. Bir avukatım. Hapishanenin dışındaki dünyayı görmüştüm. İçeri girince bir öteki dünya gördüm” diyor.
Vatandaşlığına ve hukukun üstünlüğüne itimadının sarsıldığını söylüyor ve “Bu tecrübeden sonra hepsi yıkıldı, gitti” diye konuşuyor.
Filistinli mahkumlara yaygın makûs muamele tezlerini ilgili kurumlara sorduk.
İsrail Ordusu “gözaltındakilerin sistematik eziyete maruz bırakıldığı tezlerini direkt reddettiklerini” söyledi.
Açıklamada “Kötü muamele ya da gözaltı şartlarından memnuniyetsizlikle ilgili somut şikayetler, ordunun ilgili kurumlarına iletiliyor ve uygun bir formda ele alınıyor” denildi.
Hapishane Hizmetleri ise “Bahsettiğiniz tezlerden haberimiz yok. Bildiğimiz kadarıyla bu türlü olaylar yaşanmadı” dedi.
7 Ekim’den bu yana İsrail, milletlerarası hukukun gerektirdiği üzere Memleketler arası Kızılhaç Komitesi’nin (ICRC) Filistinli mahkumlara erişimine müsaade vermiyor.
Erişimin neden reddedildiğine dair bir açıklama yapılmadı. Lakin İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu’nun hükümeti ICRC’nin Gazze’de tutulan İsrailli rehinelere erişememesine duydukları öfkeyi birçok defa lisana getirdi.
İsrail İnsani Haklar Derneği (ACRI), hükümeti “uluslararası hukuka bilerek karşı gelmekle” suçladı.
Geçen hafta, ortalarında parlamenterlerin de bulunduğu İsrailli çok sağcı göstericilerin, Sde Teiman askeri üssünde Gazzeli bir mahkuma cinsel tacizde bulunmakla suçlanan askerlerin gözaltına alınmasına şiddete başvurarak karşı çıkmasıyla, Filistinli mahkumlara muamele konusunda öfkeli bir tartışma yaşanmıştı.
Protestocuların bir kısmı, İsrail’in aşırılık yanlısı Güvenlik Bakanı İtamar Ben Gvir’in yandaşlarıydı. Gvir, İsrail hapishanelerinin idaresinden de sorumlu.
Ben Gvir sık sık, bakanlığı döneminde Filistinli mahkumların şartlarının kötüleşmesinden övündü.
Bakan, parlamentodaki bir tartışmada “Benim dönemimde bütün şartları değiştirdiğimiz için gururluyum” demişti.
B’Tselem’e nazaran şu anda bildirilen makus muamele konusunda Ben Gvir ağır bir sorumluluk taşıyor.
Yuli Novak “Bu sistemler İsrail’in gördüğü en sağcı, en ırkçı bakanın eline verildi” diyor.
Novak’a nazaran 7 Ekim’den sonra İsrail’in mahkumlara muamelesi, ülkedeki ahlaki düşüşün tehlikeli bir göstergesi.
“Travma ve tasa her gün her birimizle. Lakin bunu insani olmayan bir şeye dönüştürmek bence trajik.”