T24 Ekonomi
TCMB Başkanı Fatih Karahan‘ın gerçekleştirdiği sunumun akabinde komite üyesi milletvekilleri görüş ve tekliflerini lisana getirdi. Komite üyeleri, Karahan’a sorular yöneltti. Merkez Bankası rezervlerinin yeterliliği ile ilgili soruyu kıymetlendiren Karahan, “Nisan ayından itibaren çok önemli bir süreç yaşandı. Bu süreç itimadın artmasıyla ve alışılmış ki gelirin de artmasıyla birlikte hem yurt içinden hem yurt dışından, Türk Lirasına talebin artmasına sebep oldu. O devirden bu yana yaptığımız, yuvarlayarak söylüyorum; rezerv konusunda neredeyse 100 milyar dolarlık bir durum değişimi var. Yüzde 80’ni yurt içinden geldi, yani yurt dışı yerleşiklerin; vatandaşımızın ve kurumlarımızın Türk Lirasına dönmesinden kaynaklandı. Yüzde 20’si ise dışardan gelen sermaye olarak gerçekleşti. Politikalarımız olumlu sonuçlar vermeye devam ettikçe, itimat artacak. Burada rezerv konusunda, doğal ki memleketler arası yeterlilik seviyelerini takip ediyoruz. Burada bir ölçü daha alınacak bir yolumuz var. Piyasa kurallarını bozmayacak biçimde, kurum istikrarını bozmayacak halde, dezenflasyon gayesine pürüz olmayacak halde; piyasa kaideleri elverdiğince rezerv biriktirmeye devam edeceğiz” tabirlerini kullandı.
Türkiye’nin mayıs ayından itibaren dezenflasyon sürecinde bulunduğunu belirten Karahan, “Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) bakiyesinin şu anda kapatılmasını hakikat bulmuyoruz. Biraz daha azalması gerekiyor. Bu süreci biraz daha yönelttikten sonra değerlendirmemizi tekrar yapacağız. Lakin bir müddet daha bu düzenlemeler devam edecek” dedi.
‘BDDK ile ortak karar alıyoruz’
TCMB ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK) ortasında uyum olup olmadığına ait olarak Karahan, “Alınan kararlar katiyen BDDK ile uyum içinde alınıyor. Finansal İstikrar Kurulu çerçevesinde bir ortaya geliyoruz ve bu kararları da vakti geldiğinde yürürlüğe koyuyoruz. 16 Eylül haftası alınan kararlara bakalım; burada BDDK, bankaların sermaye yeterliliği hesaplamalarında birtakım teknik değişikliklere gitti. Burada kişisel kredilere ve konut kredilerine; Basel Komitesi tarafından belirlenen, milletlerarası standartlara oranla daha ihtiyatlı uyguladığı risk yüklerini, uyumlu düzeye çekti, ‘Bankalar fazla kredi verilmesin’ diye geçmiş devirde bu tartılar artırılmıştı. Lakin şu anda esasen bir sıkı bir para siyaseti güttüğümüz için ve kredi büyümesini limitlendirdiğimiz için BDDK’nın bu düzenlemelerinin bir tesiri kalmadı. Bunların tesiri, bankalara negatif olarak yansıyordu zira sermaye yeterliklerini düşürüyordu. Kredi büyümesinin tesiri yoktu lakin sermaye yeterliklerini düşürüyordu. Münasebetiyle bankaları sıkıntı durumda bırakıyordu. Bu da bir olağanlaşma adımıdır. Hayli da olumlu bir adımdır. Aslında birlikte alınan bir karar. Başka kararlarda bu halde alınıyor. Bunu da söylemek isterim” diye konuştu.
‘Şu anda küpür çalışması yok’
Merkez Bankası’nın önümüzdeki yıllarda 500 ile 1000 liralık banknot basmasıyla ilgili değerlendirmelerin periyot devir yapıldığını kaydeden Karahan, “Küpür konusu: Burada bir defa, Merkez Bankası olarak bankalar ne talep ediyorsa biz emisyon süreci çerçevesinde bunu kesintisiz olarak sağlıyoruz. Bankalar ATM’lere kendi tercihleri doğrultusunda ve piyasa muhtaçlıkları doğrultusunda küpür yüklemesini yapıyorlar. Tedavüldeki küpür kompozisyonuyla ilgili değerlendirdiğimizi söylemiştim. Biz bunu nakit dışı ödeme araçlarındaki gelişmeleri de kıymetlendirerek bir karar aldık ve şu anda küpür çalışması yok. Mevcut küpürlerle devam ediyoruz lakin periyot dönem değerlendirmeler yapıyoruz” dedi.
‘Konkordato talepleri tarihi ortalamaların epey altında’
Türkiye’nin potansiyel büyüme sayısının altında bir sayıyla yılı kapatacağını vurgulayan Karahan, “Tabii finansal gerilim altındaki firmalar faaliyetlerine devam ederken, ödeme kolaylığı elde etmek için konkordato talebinde bulunabiliyor. Burada bilgileri takip etmek çok kolay değil zira konkordato ilan eden firma sayısı, birebir firmanın bir yılda birden çok ilan vermesi nedeniyle aslında çok daha düşük, ilan sayısı da epeyce düşük. Bunlara oran olarak bakmak gerekiyor. Hem konkordatolara, takibe düşen alacaklara, kredilere, çeklere, senetlere, karşılıksız ödemelere. Bunlara baktığımız oransal olarak bir ölçü üst istikametlenmiş olsa da kriz olarak nitelendirilmesi üzere bir durum kelam konusu olmadığını bütün bu dataların tarihi ortalamaların epey altında olduğunu görüyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
‘Herhangi bir biçimde kur garantisi vermemiz mümkün değil’
Karahan, Türkiye’ye sıcak para akışının sürdüğünü tabir ederek, “Genel olarak bir kavramsal ‘Carry trade’ olduğunu uygun tanıtmamak lazım. Zira bu olmayınca yanlış değerlendirmeler yapılıyor. Ölçüsünü düzgün bilmek lazım ki, bütün 6 aydır sıcak para üzerinden iktisat dönüyor üzere değerlendirmeler de oluyor. Öncelikle bunu pahalandırmak istiyorum. ‘Carry trade’ dediğiniz faiz oranı muhakkak olan bir paradır. Yabancı gelir olarak yurtdışından dövizini bulundurur. Aşikâr bir vadesi vardır. Diyelim ki, 3 ay sonra belirlenen vadesini alır ve çıkmak isterse de geldiği yabancı para ünitesine döner. Münasebetiyle karı o ortadaki kur hareketine de bağlıdır. Son periyottaki kısa vadede kur hareketine de baktığımızda arttığını görüyoruz. Rastgele bir halde kur garantisi vermemiz kelam konusu değil. Orada görülen faiz yabancının karı olarak düşünülmemeli. Geçmişe baktığımızda devir periyot bu stil yatırımlarda yabancının çok kazandığı da kazanamadığı da oldu. Bu yatırımın tabiatında var. Bunun dışında ölçüsü küçük; bakiyesi doğal ki devir periyot değişiyor. Ancak hiçbir vakit 20 milyar doları geçmedi swap bakiyesi. 16, 17, 18 milyar dolar civarında geziyor. Günlük ve haftalık hareketlere nazaran. Rezervinin düzeyini bugün açıkladım, 150 milyar dolar. 16, 17 milyar dolar burada epey küçük bir sayı olarak kalıyor” ifadelerini kullandı.
‘KKM bakiyesini kapatmak şu anda yanlışsız değil’
Merkez Bankası’nın liyakate bağlı olarak atamalar gerçekleştirdiğini vurgulayan Karahan, bankanın kanun çerçevesinde hareket ettiğini ve temel maksadının fiyat istikrarını sağlamak olduğunu söyledi. Türkiye’nin mayıs ayından itibaren dezenflasyon sürecinde bulunduğunu belirten Karahan, şöyle devam etti:
“Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) bakiyesinin şu anda kapatılmasını hakikat bulmuyoruz. Biraz daha azalması gerekiyor. Bu süreci biraz daha yönelttikten sonra değerlendirmemizi tekrar yapacağız. Lakin bir mühlet daha bu düzenlemeler devam edecek. KKM’de natürel ki bakiyesi azalarak gelişmeler çerçevesinde devam edecek. Bunun kar ziyan konusu konuşuldu. Geçen yılın esasen ziyanını ne kadarının KKM’den olduğunu şeffaf bir formda açıkladık. Bunun bir süreci var. Bir bağımsız kontrolden de geçmesi gerekiyor. Biz o yüzden yıl içinde bir kar ziyanla ilgili sayı vermiyoruz. Bakiyeyi yalnızca veriyoruz aydan aya. O da evvelden verilmiyordu. KKM’de şeffaflık konusunda bir meselemiz yok. Her şeyin bir vakti var. Bu da dediğim üzere sene sonunda hesap katılaştıktan sonra oluyor. Dediğim üzere seneye olacak, açıklanacak.”
‘Enflasyonun ana eğilimindeki düşüşe nazaran para siyaseti duruşumuzu belirliyoruz’
Karahan, Merkez Bankası’nın ziyanının 2022 yılı karından ayrılan muhtaçlık akçesinden ve Türk Ticaret Kanunu yeterince kart ile muhtaçlık akçesinin dağıtılmayacağını ve Hazine ile mahsuplaşacağını söz etti. Karahan, faiz indirimine ait olarak da, “Burada biz metinlerimizde aslında epey net bir yönlendirme yapıyoruz. Burada enflasyon yönelimine ve enflasyon beklentilerine bakıyoruz. Enflasyonun ana eğilimindeki düşüşe bağlı olarak para siyaseti duruşumuzu belirliyoruz. Burada doğal ki yurtiçi talepteki yavaşlama da enflasyon yöneliminde kıymetli. Fiyatlama davranışlarını takip ediyoruz, bu da değerli. Enflasyon beklentileri natürel ki fiyatlama davranışlarını etkilediği ve harcama tarafını dilemediği için bizim için kıymet arz ediyor. Hasebiyle hayli fazla sayıda bilgiyi gözden geçirerek kararlarımızı bu doğrultuda alıyoruz. Başka bir enflasyonun ana eğiliminde olup para siyaseti duruşunu belirlerken burada yaşanacak bariz ve kalıcı bir düşüşten emin olmak istiyoruz. Para siyaseti duruşu konusunda atacağımız adımları da yalnızca bu yılın maksatlarında değil 2025 ve sonrasındaki amaçlarımızın üzerinde bulunarak yapacağız” dedi.
‘Aynı sayıları beklemek gerçek değil’
Karahan, İstanbul Ticaret Odası (İTO) ve Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) ile Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) enflasyon sayılarındaki farklılığı kıymetlendirerek, “Burada şunu söylemek lazım. Bu 3 endeks tıpkı şeyi ölçmüyor. Büsbütün farklı şeyleri de ölçüyor. Tıpkı sayıları beklemek hakikat değil. Yani bir elma armut kadar farklı değil lakin tahminen yeşil elma kırmızı elma üzere. Birebir şey değil. Münasebetiyle teğe bir evet, birbirlerini takip etmesi gerçek. 12 aylık bazla, 6 aylık bazda aylık olmasa da lakin birebir tıpkı serileri beklemek yanlışsız değil. Neden? Bir ölçtüğü şeyler farklı yani topladığı fiyatlar farklı. Birebir eserlerin fiyatlarını toplamıyor. Bölgeler farklı. İTO yalnızca İstanbul’da topluyor, TÜİK daha genel topluyor ve yol farklı. Mesela ENAG online topluyor. Onun için önemli farklılıklar var hasebiyle. Mesela İTO besin kümesinde tütün içkiyi kapsıyor, dışarıda yenen yemeği kapsıyor. Ancak TÜFE’de bunlar başka birer küme olarak yer alıyor. Bir de bu kümelerde toplanan dediğim üzere eserler farklı” değerlendirmesinde bulundu.
(DHA)
TIKLAYIN – Bakan Şimşek, T24 Yıllık Konferansı’nda konuştu: EYT’nin maliyeti kalıcı, KKM’den çıkmakta kararlıyız